(Lấy ví dụ trong ngành bất động sản vì đây là ngành có sức hút rất lớn, các ngành khác tư duy cũng tương tự)

Giai đoạn chuẩn bị: Xây dựng câu chuyện đẹp

Công ty bất động sản đưa ra kế hoạch phát hành cổ phiếu mới để huy động vốn, thường với lý do:

• Mua quỹ đất.
• Đầu tư vào một dự án bất động sản lớn (thường là dự án khu đô thị, khu nghỉ dưỡng).

Công ty trình bày viễn cảnh hấp dẫn về dự án, ví dụ:

• Lợi nhuận cao từ bán nhà/đất.
• Tiềm năng tăng giá mạnh trong khu vực.
• Hợp tác với các đối tác uy tín.

Để tăng tính thuyết phục, công ty thuê công ty kiểm toán hoặc cố vấn tài chính để định giá lại dự án và nâng cao giá trị tài sản trên sổ sách.

Giai đoạn huy động vốn: Lừa nhà đầu tư cá nhân

Công ty phát hành cổ phiếu mới, thường dành phần lớn cho nhà đầu tư cá nhân:

• Giá cổ phiếu phát hành thường thấp hơn thị giá để thu hút nhà đầu tư.
• Sử dụng các kênh truyền thông, quảng cáo để thổi phồng tiềm năng của dự án, tạo tâm lý FOMO (Fear of Missing Out).
• Nhà đầu tư nhỏ lẻ bị thu hút bởi kỳ vọng lợi nhuận cao và tham gia mua cổ phiếu.

Giai đoạn triển khai: Chuyển giá và rút tiền

Đây là giai đoạn mà việc rút ruột thực sự diễn ra. Các chiêu trò phổ biến gồm:

a. Sử dụng công ty con hoặc công ty liên kết để "chuyển giá"

• Công ty mẹ (niêm yết) ký hợp đồng với một công ty con hoặc công ty liên kết để thực hiện dự án.
• Giá trị hợp đồng được nâng khống lên nhiều lần so với giá trị thực tế.
• Ví dụ: Công ty mẹ thuê công ty con xây dựng hạ tầng dự án với giá 1.000 tỷ đồng, trong khi giá trị thực chỉ là 500 tỷ đồng. Phần chênh lệch 500 tỷ đồng được "chuyển" ngầm vào túi của cổ đông chính hoặc ban lãnh đạo công ty qua các kênh tài chính khác.

b. Mua đất với giá cao bất thường từ các đối tác sân sau

• Công ty thông báo sử dụng vốn huy động để mua đất làm dự án.
• Ký hợp đồng mua đất từ các công ty sân sau của chính ban lãnh đạo với giá cao hơn nhiều lần giá thị trường.
• Ví dụ: Mua một khu đất trị giá 200 tỷ đồng với giá 500 tỷ đồng, phần chênh lệch được chuyển lại cho cá nhân liên quan.

c. Chi phí lập dự án, tư vấn, và các chi phí "mềm" khác

• Các chi phí như lập quy hoạch, xin phê duyệt dự án, hoặc tư vấn thiết kế được kê khống hoặc chi trả cho các công ty sân sau.
• Ví dụ: Chi phí lập quy hoạch thực tế là 5 tỷ đồng nhưng được kê khống thành 50 tỷ đồng, và phần lớn số tiền này quay lại túi ban lãnh đạo.

Giai đoạn sau phát hành: Bỏ mặc dự án

Sau khi rút được tiền, công ty sẽ "đắp chiếu" dự án:

• Tiến độ thi công chậm, không có kế hoạch rõ ràng.
• Bồi thường đất cho dân cư không hoàn tất.
• Đẩy dự án vào tình trạng pháp lý chưa rõ ràng, khiến nhà đầu tư không thể đòi lại vốn.

Giá cổ phiếu bắt đầu lao dốc khi thị trường nhận ra dự án không khả thi. Nhà đầu tư cá nhân chịu lỗ nặng.

Thoái vốn hoặc phá sản

• Ban lãnh đạo hoặc cổ đông lớn thoái vốn bằng cách bán cổ phiếu khi giá còn cao.
• Khi vốn đã "rút ruột" gần hết, công ty có thể tuyên bố phá sản hoặc tái cơ cấu, để lại khoản nợ khổng lồ cho các nhà đầu tư.

Thực trạng rút ruột qua phát hành cổ phiếu và trái phiếu tại Việt Nam

Ở Việt Nam, có nhiều trường hợp tương tự những chiêu trò tôi đã đề cập, đặc biệt trong lĩnh vực bất động sản – một ngành có tính minh bạch thấp và dễ lợi dụng các chiêu trò "rút ruột". Một số công ty hoặc vụ việc nổi tiếng trong lịch sử thị trường Việt Nam có thể minh họa:

1. Công ty bất động sản với các dự án "bánh vẽ"

Một số doanh nghiệp đã huy động vốn từ nhà đầu tư thông qua việc:

• Thổi phồng giá trị dự án: Công bố các dự án lớn với lời hứa lợi nhuận cao, nhưng thực tế dự án không có pháp lý đầy đủ hoặc không triển khai.
• Phát hành cổ phiếu để huy động vốn, sau đó không sử dụng vốn đúng mục đích hoặc rút ruột qua các công ty sân sau.

• Mua bán đất với các công ty liên kết ở giá cao bất thường.
• Rút tiền qua các hợp đồng thi công "ảo".
• Sau khi rút ruột xong, dự án bị bỏ hoang, nhà đầu tư không thể lấy lại vốn.

Ví dụ:

• Tân Hoàng Minh: Vụ việc đình đám khi Tập đoàn này bị Bộ Công an điều tra liên quan đến việc phát hành trái phiếu bất hợp pháp, với lời hứa đầu tư vào các dự án "khủng". Hơn 10.000 nhà đầu tư cá nhân bị thiệt hại nặng nề, trong khi một lượng lớn vốn đã "bốc hơi" khỏi dự án.
• An Đông Group (Vạn Thịnh Phát): Một vụ việc lớn khác khi phát hành trái phiếu huy động hàng ngàn tỷ đồng, nhưng dòng tiền được sử dụng mập mờ và không đem lại lợi ích cho nhà đầu tư.

2. Chiêu trò qua giao dịch nội bộ

Một số công ty bất động sản lớn đã sử dụng giao dịch nội bộ (với công ty con, công ty liên kết) để rút ruột vốn:

• Mua bán đất với giá cao bất thường giữa công ty mẹ và công ty con.
• Các hợp đồng xây dựng bị nâng khống để rút tiền ra khỏi doanh nghiệp niêm yết.

Ví dụ:

• FLC Group: Từng bị cáo buộc sử dụng vốn huy động từ cổ phiếu và trái phiếu để đầu tư vào các dự án không khả thi, đồng thời có giao dịch nội bộ mập mờ giữa các công ty trong hệ sinh thái FLC.
• Một số công ty bất động sản nhỏ khác trên sàn chứng khoán cũng bị phát hiện thực hiện các giao dịch với công ty liên quan, gây thiệt hại cho cổ đông nhỏ lẻ.

Cách nhận biết và tránh xa các công ty có dấu hiệu rút ruột

• Kiểm tra báo cáo tài chính:
  • Xem xét kỹ các khoản mục chi phí, đặc biệt là giao dịch với bên liên quan.
  • Kiểm tra dòng tiền thực tế có được sử dụng vào dự án hay không.
• Pháp lý của dự án:
  • Các dự án được công bố có đầy đủ giấy tờ pháp lý chưa? Đã được cơ quan chức năng phê duyệt chưa?
• Hiệu quả sử dụng vốn:
  • Công ty huy động vốn nhưng có triển khai dự án hay không? Hay chỉ tập trung mua bán đất hoặc trả nợ cũ?
• Thông tin lãnh đạo:
  • Các lãnh đạo công ty có lịch sử tốt trong quản trị không? Có từng bị dính dáng tới các vụ bê bối hay vi phạm pháp luật không?

Tóm lại

Các chiêu trò "rút ruột" trong ngành bất động sản nói riêng và nhiều doanh nghiệp trong ngành khác thông qua phát hành cổ phiếu hoặc trái phiếu tại Việt Nam không hiếm, và nhiều vụ việc đã được phanh phui. Nhà đầu tư cần tỉnh táo, nghiên cứu kỹ các doanh nghiệp và dự án trước khi đầu tư để tránh bị cuốn vào các kế hoạch gian lận hoặc không minh bạch.

Đừng quên chia sẻ bài viết này để giúp nhiều người tránh các chiêu trò tài chính nguy hiểm nhé!